Ekonomia 2025: Balancimi mes Turizmit dhe Sfida e Ndërtimit, Mundësia e BE-së për Rritje të Shpejtë.
Ekonomia shqiptare ka potencial për të përshpejtuar rritjen në vitin 2025, e mbështetur nga një turizëm në zhvillim dhe një rimëkëmbje graduale e konsumit. Megjithatë, varësia nga sektori i ndërtimit, rënia e industrisë dhe bujqësisë, si dhe sfidat e ndryshimeve klimatike, mund të krijojnë rreziqe për stabilitetin ekonomik. Procesi i integrimit në Bashkimin Europian dhe Plani i Rritjes për Ballkanin Perëndimor ofrojnë një mundësi të rëndësishme për Shqipërinë. Nëse shfrytëzohen si duhet, këto mundësi mund të përshpejtojnë rritjen ekonomike dhe të nxisin kalimin në një model të zhvillimit të qëndrueshëm.
Një nga veçoritë kryesore të ekonomisë shqiptare është elasticiteti i saj ndaj goditjeve të ndryshme. Bizneset shqiptare, të mësuara me vështirësi të shumta, kanë treguar aftësinë për t’u rimëkëmbur pas sfidave si tërmeti i 2019-s, pandemia e 2020-2021 dhe kriza e çmimeve në 2022-2023.
Edhe në vitin 2024, ekonomia arriti një rritje më të lartë sesa parashikimet fillestare të institucioneve ndërkombëtare. Sipas INSTAT, Prodhimi i Brendshëm Bruto (PBB) u zgjerua me rreth 4% për 9-mujorin e parë të vitit 2024, duke tejkaluar pritshmëritë vjetore të Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN) dhe Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), që ishin rreth 3.3%.
Megjithatë, rritja ekonomike është ende e paqëndrueshme. Sektori i ndërtimit dhe pasuritë e paluajtshme kanë kontribuar në rreth një të tretën e zgjerimit ekonomik në vitin 2024. Turizmi ka luajtur një rol të rëndësishëm në amortizimin e efektit të tkurrjes së popullsisë, duke ndihmuar në mbështetjen e konsumit. “Tregtia, transporti, akomodimi dhe shërbimi ushqimor” kontribuuan me më shumë se një të katërtën e ekonomisë gjatë vitit 2024.
Në të njëjtën kohë, konkurrueshmëria e ekonomisë po sfidohet. Sektorë të rëndësishëm si bujqësia dhe industria kanë pësuar efekte negative, duke humbur terren ndaj importeve. Rritja e pagave, e nxitur nga presioni i emigracionit dhe jo nga produktiviteti, ka vështirësuar konkurrencën në sektorin industrial, i cili po humbet avantazhin e kostos së lirë.
Bujqësia përballet me probleme afatgjata strukturore dhe pasojat e braktisjes së popullsisë, që po i drejtohet kryesisht emigracionit. Përmirësimi i klimës së biznesit dhe përafrimi me teknologjinë mbeten sfida të rëndësishme.
Sipas Ekaterina Solovova, Përfaqësuese Rezidente e BERZH-it në Shqipëri, diversifikimi dhe sofistikimi i ekonomisë janë çelës për vazhdimin e rritjes ekonomike. Banka e Shqipërisë thekson rëndësinë e reformave strukturore për përmirësimin e produktivitetit dhe rritjen e qëndrueshme të pagave. Përmirësimi i sistemit gjyqësor, lufta kundër korrupsionit dhe avancimi i masave kundër pastrimit të parave janë elementë të tjerë thelbësorë për tërheqjen e investimeve dhe rritjen e transparencës.
Prioritet për Reformën Ekonomike: BE dhe Ndikimi i Ndryshimeve Klimatike në 2025.
Për të përshpejtuar rritjen ekonomike dhe për të rritur konkurrueshmërinë, Shqipëria duhet të fokusohet në reforma që forcojnë institucionet dhe stabilitetin financiar. Emanuel Salinas, ish-menaxher i Bankës Botërore në Shqipëri, thekson se transformimi ekonomik drejt një modeli të bazuar më shumë në produktivitet është jetik. Po ashtu, është e domosdoshme të zbuten rreziqet nga ndryshimet klimatike, që përbëjnë një kërcënim të madh për zhvillimin e qëndrueshëm.
Sipas Raiffeisen Research, megjithëse Shqipëria ka shënuar rritje të kënaqshme në kontekstin aktual të Europës, vendi ende përballet me sfida strukturore që pengojnë produktivitetin. PBB-ja për frymë mbetet e ulët krahasuar me nivelet e BE-së, ndikuar nga emigracioni dhe plakja e popullsisë.
Për të arritur rritje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse, Shqipëria duhet të eliminojë barrierat për bizneset, të kalojë në prodhime me vlerë të shtuar dhe të zbatojë reforma të qeverisjes për të nxitur integrimin në zinxhirët globalë të vlerës, duke adoptuar teknologjinë dhe inovacionin.
Një faktor tjetër i rëndësishëm në 2025 do të jenë zgjedhjet parlamentare, të cilat pritet të ndikojnë në sjelljen e konsumatorëve dhe vendimet për investime. Spiro Brumbulli, kryetar i Shoqatës së Bankave, thekson se zakonisht, zgjedhjet sjellin një status quo në avancimin e projekteve dhe kërkesave për kredi. Shpresohet që 2025 të shënojë një ndryshim pozitiv në këtë drejtim.
Rritja Ekonomike e Shqipërisë në 2025: Sektori i Turizmit dhe Ndërtimit si Motorë të Zgjerimit
Institucionet ndërkombëtare janë optimiste për ecurinë e ekonomisë shqiptare në vitin 2025. Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) parashikon një rritje prej 3.5%, e cila pritet të nxitet nga kërkesa e brendshme dhe zhvillimi i vazhdueshëm i sektorit të turizmit. Po ashtu, Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) ka një parashikim më të lartë, me një rritje prej 3.7%, duke u mbështetur në sektorët e shërbimeve dhe ndërtimit në prodhim, si dhe konsumin privat dhe investimet publike në shpenzime.
Ndërkohë, shpejtësia e rritjes pritet të variojë në sektorë të ndryshëm, duke pasur parasysh ndikimet e faktorëve specifikë që mund të kenë efekte pozitive apo negative. Sektorët që do të udhëhoqen në këtë periudhë janë “Ndërtimi” dhe “Tregtia, akomodimi, shërbimi ushqimor,” të cilat kanë pasur një rol të rëndësishëm në mbajtjen e rritjes ekonomike në vitet e fundit, dhe pritet që të vazhdojnë të jenë motorët kryesorë të zhvillimit ekonomik në 2025.
Rritja Ekonomike e Shqipërisë në 2025: Turizmi dhe Tregtia, Sfidat e Bujqësisë dhe Ndikimi i Çmimeve
Në vitin 2023, sektori i “Tregtisë, transportit, aktiviteteve të akomodimit dhe shërbimit ushqimor” u bë sektori më i madh në ekonomi, duke kontribuar me gati 19% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB), duke kaluar për herë të parë bujqësinë, e cila kishte dominuar strukturen ekonomike për shumë vite. Ky sektor ka shënuar një rritje të konsiderueshme, me 6.1% në 9-mujorin e vitit 2024, dhe pritet që të vazhdojë të kontribuoni pozitivisht edhe në vitin 2025, megjithatë, sfidat mbeten të dukshme.
Turizmi, një nga faktorët kryesorë që ka nxitur këtë rritje, është promovuar si një destinacion turistik i lirë, por Shqipëria po bëhet gjithnjë e më pak konkurruese për shkak të shtrenjtimit të çmimeve. Rrahman Kasa, Kryetar i Unionit Turistik Shqiptar, është optimist se turizmi do të vazhdojë të rritet edhe në vitin 2025, ndoshta me 25% më shumë se vitin 2024. Megjithatë, ai thekson nevojën për kujdes dhe përmbajtje në menaxhimin e standardeve dhe konkurrencës për të mbajtur një rritje të qëndrueshme të sektorit.
Një rënie e mundshme në kërkesën për turizëm, si rezultat i goditjeve globale, mund të ketë ndikim negativ në sektorët e pasurive të paluajtshme dhe të financave, duke rritur kreditë me probleme dhe kufizuar mundësitë për financim, siç paralajmëron Anke Weber, shefja e misionit të FMN-së për Shqipërinë.
Për sa i përket konsumi, pritet një rimëkëmbje e mëtejshme, e nxitur nga rritja e pagave dhe turizmi, megjithatë, emigracioni i vazhdueshëm dhe shtrenjtimi i kostove të jetesës mund të krijojnë presione negative. Julian Mane, Zv. President i Grupit BALFIN për Tregtinë me Pakicë, vlerëson se konsumi ka treguar një rimëkëmbje pas ndikimeve të Covid dhe trazirave globale, dhe do të vazhdojë të rritet në vitin 2025, falë bumit të turizmit dhe zhvillimit të sektorit të ndërtimit.
Në anën tjetër, sektori i bujqësisë ka kaluar në aktivitetin e dytë më të madh në ekonomi, me 16.2% të PBB-së, duke shënuar një rënie të vazhdueshme në vitet e fundit. Rënia e prodhimit, mungesa e financimit, rritja e kostove dhe sfidat e fuqisë punëtore po e bëjnë gjithnjë e më të vështirë për bujqësinë të përmirësojë prodhimin dhe fitimet. Sipas Ilir Pilkut, ekspert për bujqësinë, fermerët po përballen me pasiguri të mëdha për shkak të ndryshimeve klimatike dhe mungesës së mbështetjes financiare.
Pavarësisht vështirësive, bujqësia mbetet një sektor kyç për ekonominë shqiptare, duke kontribuar me një të pestën e vlerës së shtuar bruto dhe një të tretën e fuqisë punëtore. Siç thekson Ekaterina Solovova, Përfaqësuese Rezidente e BERZH-it në Shqipëri, bujqësia është shumë e ndjeshme ndaj ndryshimeve klimatike, që përbëjnë një kërcënim afatmesëm dhe afatgjatë për zhvillimin e këtij sektori.
Në përmbledhje, ekonomia shqiptare pritet të vazhdojë të mbështetet në sektorët e turizmit dhe tregtisë për rritje, por sfidat e bujqësisë dhe ndryshimet e mëdha të çmimeve mund të krijojnë paqëndrueshmëri. Disa sektorë do të kenë mundësi të shfrytëzojnë zhvillimet pozitive, por është e rëndësishme që Shqipëria të përgatitet për një transformim ekonomik të qëndrueshëm dhe përballimin e faktorëve që mund të pengojnë rritjen në vitin 2025.
